De noodzaak voor nederigheid

De noodzaak voor nederigheid

Als adviseur – zeker in het begin van je carrière – weet je soms maar een klein beetje meer dan je opdrachtgever. Het enige wat hebt, is je gezonde verstand, een frisse blik en de ervaringen bij veel verschillende opdrachtgevers. Soms zie je de zaken, maar zie je nog geen uitweg. Het is dan informatie verwerken en wachten totdat je doorhebt wat het probleem nu daadwerkelijk is. En welke oplossingen er zijn. Daarbij geldt overigens vaak dat de beste oplossing niet altijd de beste oplossing is voor de desbetreffende organisatie. Die moet daar bijvoorbeeld wel klaar voor zijn. Als er geen draagvlak voor een oplossing is, verdwijnt het advies vaak in een lade. De beste oplossing is dan ook vaak de oplossing waar op dat moment het draagvlak voor te krijgen is. 

De zoektocht naar het probleem en de oplossing is in het begin een soort koorddansen. Je bent voor een leuk uurtarief ingehuurd van buiten, dus je moet wel kundig zijn. Stomme vragen kunnen de illusie van deskundigheid alleen snel verstoren. Het is dus wachten wanneer het kwartje valt, en dat mag niet te lang duren. Na al die jaren durf ik erop te vertrouwen dat dat moment er altijd wel komt.

Toch is dat gevoel niet vanzelfsprekend. Iedere keer weer duikt het imposter-syndroom op: ‘straks val ik door de mand en merken ze dat ik er niets van af weet.’ Aan de andere kant weet ik dat het altijd goedkomt, en dat als ik een verhaal niet begrijp, het niet per se aan mij hoeft te liggen. Iets echt begrijpen is namelijk moeilijk. De meeste mensen denken dat we zaken veel beter begrijpen dan we daadwerkelijk doen. Dat heet in de psychologie the illusion of explanatory depth. In een mooi onderzoek van Rozenbilt en Kell werden mensen gevraagd om echt stap voor stap uit te leggen hoe bijvoorbeeld een toilet of ritssluiting werkt. Dat blijkt dus al erg lastig, en roept daarom om een zekere mate van nederigheid. Dit is nog meer van belang als het gaat om complexe zaken, zoals bijvoorbeeld de jeugdzorg. Het is vreemd dat er met betrekking tot een dergelijk gebied zoveel mensen mee bezig zijn, die er eigenlijk maar relatief weinig verstand van hebben. 

Dat geldt overigens ook voor inkopers. Deze experts hebben een gereedschapskist om een keuzeproces uit te voeren, maar zijn in de regel geen echte specialisten op het kennisveld waar ze voor inkopen. Een ander fenomeen is het Dunning-Krugereffect, waarbij juist de mensen die het minste weten, denken het meeste te weten over een onderwerp. Op allerlei gebieden is dit onwenselijk, maar als het gaat om zorg, is het toch nog eens extra schrijnend. Nu is zeker jeugdzorg dermate complex. We hebben niet één perspectief of één expert nodig, maar vaak een combinaties van expertises al dan niet in een teamverband om hier goed mee om te gaan. Hart hebben voor zorg alleen is niet voldoende. Diepe kennis op zowel zorginhoudelijk als bedrijfskundig vlak is echt noodzakelijk. Maar zelfs als je dat al in huis hebt, is het daarbij goed om ook een beetje nederig te zijn en jezelf af te blijven vragen; weten we voldoende.

Colofon