Taboe: Pesten in het verpleeghuis
Taboes verdwijnen als we er over spreken. Gelukkig praten we dan ook steeds meer over pesten. Pesten op het schoolplein en pesten op het werk. Waar we echter nog niet vaak over praten is pesten in het verpleeghuis. En dat is zeker nodig. Zo wijst onderzoek van de Radboud-universiteit uit dat 1 op de 10 kinderen gepest wordt, 1 op de 8 volwassenen op de werkvloer en 1 op de 5 ouderen. Het probleem lijkt dus eerder toe te nemen dan af te nemen naarmate we ouder worden.
Dat roept interessante vragen op. Is bijvoorbeeld de pestkop op het schoolplein ook de pestkop op de werkvloer en vervolgens ook in het verpleeghuis? Een schoolleider vertelde mij eens dat zij het (pest)gedrag van (veelal) meisjes vaak terugziet in het gedrag van hun moeders op Whatapp. Daarbij vertelde ze ook dat haar eigen moeder gedurende haar hele leven een flirt en een pestkop was en daarmee niet stopte in het verpleeghuis. Dat zou erop kunnen duiden dat die rolvastheid op dat vlak gedurende het leven doorloopt. Gepeste kinderen die naar een andere school gaan worden daar naar verloop van tijd ook soms weer gepest. Van een verpleegkundige die zichzelf gespecialiseerd heeft in pestgedrag bij ouderen hoorde ik echter dat dit niet noodzakelijkerwijs het geval is. In hechte gemeenschappen groeit men met elkaar op en zien gepeste persoon en pestkop elkaar veelal ook weer terug in het verpleeghuis waarbij de machtsverhoudingen wel eens omgedraaid kunnen zijn. “Payback time” dus.
Soms is het echter ook een groepsproces. Tijdens een schouw in een verpleeghuis ergens aan zee vertelde een bewoner mij dat personen die niet uit het dorp kwamen door weggepest werden. Dat doet vermoeden dat hetzelfde wel eens het geval kan zijn met personen die buiten de norm vallen. Een ernstige zaak dus die tot groot verdriet en eenzaamheid kan leiden.
Hier moet dus wat aangedaan worden. In sommige verpleeghuizen gebeurt dat ook. In het zuiden des lands heeft een verpleegkundige, analoog aan de pestprotocollen op school, een pestprotocol opgezet voor ouderen. Met dit protocol maakt ze verpleegkundigen en begeleiders bewust van de signalen van gepest worden maar wijst ze hen ook op hun eigen gedrag dat soms onbewust kan bijdragen aan het pesten van personen door anderen. Een voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld het te vaak dezelfde persoon vragen om iets te presenteren dat dan tot jalousie en pesten kan leiden. Met de ouderen zelf gaat ze een middag aan tafel waarbij ze spelenderwijs het onderwerp bespreekbaar maakt. Zo maak je van een heikel onderwerp een mooie activiteitenmiddag die bijdraagt aan een goede sfeer en het geluk van de bewoners. Misschien zou in het kader van steeds meer persoonsgericht zorg dit zelfs bij de intake en in het zorgplan een plek moeten krijgen. Welk pestprofiel hebben mensen? Zijn ze veel gepest of zijn ze een pestkop? Hoe gaan we om met dat gedrag en voorkomen we vervolgens pesten? Van de eerdergenoemde schoolleider hoorde ik dat haar moeder een vroeger een pestkop was en ook nu in het verpleeghuis. Misschien zou in het kader van persoonsgericht zorg dit zelfs bij de intake en in het zorgplan een plek moeten krijgen.
Is hier ook een rol voor zorgkantoren weggelegd? Mijns inziens wel. Zorgkantoren dienen als uitvoerder van een overheidsvoorziening te staan voor het belang van de bewoners. Aangezien aandacht voor pesten een duidelijke bijdrage aan het welzijn van de bewoner levert, zouden zorgkantoren moeten staan op de aanwezigheid en uitvoering van een pestprotocol. Misschien niet stante pede, maar wel binnen afzienbare tijd. Tot die tijd zouden zorgkantoren op hun website kunnen aangeven of een instelling een pestprotocol heeft zodat clienten en hun omgeving hier bij de keuze voor een verpleeghuis rekening mee kunnen houden.
